Baba Tahirê Uryan

Baba Tahirê Uryan

935-1010 P.Z.

Baba Tahirê Uryan, bi navê din Baba Tahirê Hemedanî, yekem helbestvanê kurd e ku bi Kurdî, bi Zaravaya Lûrî nivîsiye. Baba Tahir, sala 935´an li bajarê Hemedanê hatiye cîhanê. Di sala 1010´an de jî çûye ser dilovaniya xwe.

Baba Tahirê Uryan, di temenê gihîştî de dibe sofî û êdî felsefeyeke wî ya xwezayî heye. Çarînên Baba Tahirê Uryan bi nav û deng in.

Baba Tahirê Uryan bandor li hemû helbestvanên hemdema xwe kiriye. Çend helbestvanên bi nav û deng ku di bandora Baba Tahirê Uryan de mane ev in: Helbestvanê Faris Omer Xeyam, Mewlana Celaledini Rûmî, helbestvanê tirk Yunus Emre, helbestvanên kurd Meleyê Cizîrî, Ehmedê Xanî û gelek helbestvanên din.

Baba Tahir ji ber ku helbestên xwe bê sansur û vekirî nivîsînê, paşnavê wî bûye Uryan (rût û tazî). Baba Tahirê Uryan herî bêtir bi çarînan bi nav û deng bûye. Pêşî çarînên wî winda bûn. Lê rojhilatnasekî bi navê Edward Fitzgerald, salên 1880´yî 260 çarînên wî ji nava gel kom kirine û weşandine. Ji aliyê din ve çarînên wî ku hatin berhevkirin, li Tehranê hatine weşandin.

Ku dil dilber be, lexwe dilber kî ye

Eger dilber dil be, navê dil çi ye

Ez dil û dilber tevlihev dibînim

Nizanim ku dil kî ye dilber kî ye

 

Dilê min ji derdê te herdem xemîn e

Balîfa min kevir, doşeka min zemîn e

Sûcê min ev e ku min ji te hez kirye

Ma her ê ji te hez dike dilbixwîn e?

 

Dilêm jar û xemgîn çawan ne nalim?

Hebûn im agirîn çawan ne nalim?

Dibêjne min çawan û çend dinalî?

Ku merg im di kemîn çawan nenalim?

 

Dilê şad ageh ji dilê jar nîne

Kesê xoşrewş ageh ji bîmar nîne

Ne b’nasê te ev wêneyeke kevn e

Ku azad ji dîlî agehdar nîne

 

Dilê´m ji bilî te dilber nagire

Li cihê gewherê gewher nagire

Dil sotemenî û evîna te agir

Bê sotemenî agir her nagire

Îlahî biçim cem kê biçim cem kê

Ez ku bê dest û pa me biçim cem kê

Hemû min biqewrînin tême cem te

Ku ji te biqewirim biçim cem kê

 

Biçim ez ji vê alemê bi der çim

Biçim ji Çîn û Maçînê dûrtir çim

Ez ê ji dildarê re peyamekê bişînim

Ku ger dûrî xweş e, ez ê dûrtir çim

 

Nizanim kê ez tazî û Uryan kirime

Ez ku cellad im, kê ez bê can kirime

Xencerê bidin ez sîng biçirînim

Da ku bibînim eşqê çi bi can kiriye

 

Meger şêr û piling î, ey dil, ey dil

Di gel min her dem li ceng î, ey dil, eydil

Eger destê´m giha xûna te dirêjim

Bibînim ka çi reng î, ey dil, ey dil

 

Bê te gulşen wek zîndan e li nik min

Gulistan agiristan e li nik min

Bê te aram û jî û jiyana min lê

Hemu xewa perîşan e li nik min

 

Gulistan cihê te ey nazenîn im

Ez di gulxen û xwelî de rûdinim

Çi di gulşen, çi di gulxen, çi sehra

Ku çavan vedikim her te dibînim

 

Xoş ew saet ku dîdara te bibînim

Kemendê enberîn tara te bibînim

Nabîne şadiyê her giz dilê min

Me ger ew dem ku ruxsara te bibînim

 

Were rojek dîdara te bibînim

Gul û sumbul bi dîdara te çînim

Were rûne li nik min salan û mehan

Da ku têr te bibînim nazenîna min

 

Bihar hat, hat ji bo çolê û der û deşt

Biharek bû, ciwanî hat, bi guzeşt

Li ser gora ciwanan lale zîl dide

Her li dema ku zerî têne gulgeşt

 

Gulîstan cihê te ey nazenînim

Ez di gulxen û xwelî de rûdinim

Çi di gulşen çi di gulxen çi sehra

Ku çavan vedikim her te dibînim

 

Alemê de kes nebe wek min, amîn

Wek min kes nebe di ev dîn û ayîn

Her ê ku bi halê min bawer nîne

Weke min be, weke min be, weke min

 

Her ew ku aşiq e ji can natirse

Aşiq ji zencîr û zîndan natirse

Dilê aşiq weke gurê birçî ye

Ku ew ji heyheya şivan natirse

 

Eger destêm bighê çerxa felekê

Ezê gelek tiştan bipirsim ji wê:

“Te bi yekî dayiye sed nîmet

Bi yê din jî nanê ceh tevî xwînê”